THỜI KỲ BẮC THUỘC

 

 

 

Người nữa ở quận Cửu Chân.

Nhâm Diên, ông dạy cho dân cấy cày

Đất đai dạy cách khẩn khai.

Không lâu sau, ở quận này đủ ăn !

 

Rồi khi cưới vợ lấy chồng.

Dạy lễ cưới hỏi cho dân tận tường.

Sau bắt thuộc quan trích lương

Một phần nào đó mà nhường cho dân.

 

Giúp người nghèo đói, khó khăn.

Có tiền cưới vợ gã chồng, thế nên

Sau này dân chúng không quên.

Ở  Cửu Chân, dân lập đền thờ ông.

 

Nhiều người sau lấy chữ Nhâm.

Đặt tên con, để tỏ lòng biết ơn.

 

 

 

Kẻ tàn ác, dân oán hờn.

Thái thú Tô Định, bất nhơn, bạo tàn.

Tô Định ở bên Tàu sang.

Ông ta thay thế Tích Quang để mà:

 

Coi quận Giao Chỉ bên ta

Hắn qua Giáp Ngọ (34) sử đà có biên

Về kẻ này, xin nhắc liền.

Tánh tàn ngược, gây khắp miền bất an.

 

Nhớ năm Giáp Tí (40), vừa sang.

Hắn giết Thi Sách, tướng làng Châu Diên.

Gieo tai rắc họa khắp miền.

Sinh linh ai oán, siết rên uất lòng.

 

Hai Bà Trưng

Hận mất nước, thù mất chồng.

Quê nhà, Trưng Trắc, quyết lòng khởi binh.

Hội thêm Trưng Nhị em mình.

Chiêu binh mãi mã, nghĩa binh tựu tề.

 

Hạ Luy Lâu một lời thề.

Giết ngay Tô Định, bốn bề hô vang.

Luy Lâu trực chỉ  tiến sang !

Cưỡi voi xung trận bà càng oai phong.

 

Diệt thù nam, bắc, tây, đông.

Trời long đất lở, tiếng công ầm ầm.

Bên kia Tô Định lầm bầm.

Đứng lên ngồi xuống địa tâm rối bời

 

Biết rằng  nguy cấp đến nơi.

Thế là ấn tín,  hắn thời quẳng ngay.

Rồi bôi lọ, vẽ mặt mày.

Hè tùy tùng, chạy hết ngày tới đêm.

 

Đến Tàu, thật chẳng nói thêm.

Tô Định mất vía, gan tim như rời !

Ở bên đây, phía nam trời.

Luy Lâu phủ trị tơi bời, nát tan.

 

Quân ta dũng mãnh hiên ngang.

Truy quét quân Hán tận sang biên thùy.

Thu sáu mươi lăm thành trì.

Gần xa các quận ì ì theo chân.

 

Nhật Nam, Giao Chỉ, Cửu Chân.

Hầu như cả nước, người dân theo bà.

Sau về Mê Linh quê nhà.

Đô kì đóng lại, hai bà xưng vương.

 

Lấy hiệu là Trưng Nữ Vương.

Nhị Trưng coi trị đường đường trời Nam

Nhà Hán quyết chí không cam

Họ không để vuột phương nam, thế là.

Nhà Hán Đánh Ta

Liền cho Mã Viện đánh ta.

Lưu Long, Đoàn Chí chúng đà theo sau.

Kéo hơn hai vạn quân Tàu.

Nhằm Mê Linh, chúng ào ào băng qua.

 

Trưng Vương khi biết, hai bà.

Kiểm binh  điểm mã, xông pha thêm lần.

Ta nhằm Lãng Bạc tiến quân.

Ngoài biên thùy, giặc rần rần kéo qua.

 

Đụng nhau, đánh giáp lá cà.

Đánh liền mấy trận, quân ta yếu dần.

Bởi ta ít, phải lui quân.

Về Cấm Khê, đã mấy phần yếu đi.

 

Thừa thắng, Mã Viện quyết truy.

Quân ta tử chiến, một đi không về !

Trùng trùng muôn giặc bốn bề.

Cấm Khê thất thủ, bà về Hát Môn.

 

Đến Hát Giang, địch đánh dồn.

Chị em tự trẫm, xác hồn lìa đôi.

Ba năm lịch sử rạng ngời.

Trưng Vương ghi dấu đời đời không phai !

 

Quý Mão (43) mồng sáu tháng hai

Việt Nam dân tộc nhớ ngày này không ?

Mã Viện

 

Mã Viện đánh Trưng Vương xong.

Lấy Giao Chỉ, bắt ta  tòng Bắc phương.

Ông ta chỉnh đốn binh lương.

Đem quân đánh dẹp cùng đường, khắp nơi.

 

Xây thành đắp lũy cùng trời.

Cải cách chính trị nơi nơi. Tự mình.

Dời phủ trị về Mê Linh.

Dựng cây đồng trụ, ngoài mình cây ghi:

 

“Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt” đi.

Tức : Trụ đổ, Giao Chỉ mất đi giống nòi.

Người Giao Chỉ khắp mọi nơi.

Đi ngang đồng trụ, cứ dời đá theo.

 

Thời gian sau, đá rất nhiều.

Thành ra quả núi, phủ tiêu cột đồng.

Tiếp theo lịch sử xuôi dòng

Kiếp người Giao Chỉ, long đong thêm phần.

 

Quan lại tàn ác bất nhân.

Triều đình xa, cũng chẳng cần biết chi.

Tiếng dân kêu có thấu gì.

Trăm họ khổ sở, loạn li, não nề.

 

Việc chính trị, cấm rất ghê.

Kẻ sĩ bản sứ khó bề tham gia.

Mãi sau này, đến lúc mà.

Vua Linh Đế trị, cởi ra dần dần.

Lý Tiến

 

Người bản sứ đầu tiên, thăng.

Lên chức thứ sử, nhớ rằng thuộc tay.

Lý Tiến nhớ chính vị  này.

Lý Tiến sau dâng sớ ngay về triều.

 

Trong sớ thì ông có nêu:

Nếu làm quan, quyền nên đều như nhau.

Rằng: Bản xứ cũng như Tàu.

Được sang họ trị, giống nhau mọi quyền !

 

Vua Hán chưa quyết được liền.

Trong cung lúc đó, có thêm người này:

Lý Cầm

 

 Lý Cầm, làm việc ở đây.

Chức lính Túc Vệ, lúc này trong cung.

Lý Cầm khi đó hợp cùng.

Mấy người bản sứ trong cung lúc này.

 

Van xin Hán đế lần hai

Vua Hán biết vậy, rồi ngài đã cho.

Một người bản sứ bên ta.

Đã đỗ Mậu Tài, được qua nước Tàu.

 

Làm quan lệnh, ở đất sau:

Là Hạ Dương, rồi không lâu nhớ là

Thêm một người khác bên ta.

Đã đỗ Hiếu Liêm, sau đà cũng sang:

 

Đất Lục Hợp, để làm quan.

Thời gian sau, có một quan nữa là:

Thái thú Trương Trọng được qua :

Quận Kim Thành, giúp Hán đà trị cai.

 

Còn Lý Cầm, nhớ sau này.

Thăng: Tư Lệ Hiệu Úy, ngay trong triều.

Chổ này cốt nhớ một điều.

Là làm quan, ta như Tàu đều nhau.

 

Có hai người đã yêu cầu

Trước là  Lý Tiến rồi sau Lý Cầm !

Sĩ Nhiếp.

 

Về Sĩ Nhiếp, nhắc đôi dòng.

Cuối đời Đông Hán, loạn trong tới ngoài.

Ở đất Giao Chỉ nhờ tay.

Sĩ Nhiếp coi sóc, thời này thới an.

 

Tới năm Quý Mùi (203), bước sang.

Sĩ Nhiếp khi đó cùng quan khác là.

Thứ sử Trương Tân, họ đà.

Dâng sớ về triều để mà xin thay :

 

Đổi tên Giao Chỉ từ đây.

Vua Hán đồng thuận, xong ngài chuẩn y !

Chổ này xin hãy nhớ ghi.

Tên Giao Chỉ  đổi, không thì sẽ quên

 

Giao Châu chính thức gọi tên.

Nhớ cho thật kỹ, dưới trên rạch ròi!

Giao Châu, sau có một thời.

Giặc cướp làm loạn, khắp trời biến binh.

 

Sĩ Nhiếp lại xin triều đình.

Cho các anh em của mình, chia ra.

Trông coi các quận như là:

Đất Nam Hải, Hợp Phố và Cửu Chân.

 

Vua Hán thuận, nên dần dần.

Giao Châu bộ ấy được phần bình an.

Sĩ Nhiếp chính trực, đàng hoàng.

Với nhà Hán, ông cống sang đặn đều.

 

Với dân, ông rất mến yêu.

Tận tình coi sóc, dạy điều nghĩa nhân.

Cho nên ông được người dân.

Hết lòng mến mộ gọi bằng Sỹ Vương.

 

Chổ này nhân tiện, nói luôn.

Là các nhà sử vẫn thường cho ta.

Khởi nền văn học nước nhà.

Từ thời Sĩ Nhiếp. Xem ra điều này

 

Có lẽ chưa đúng lắm thay!

Bởi khi ta bị Hán cai nước nhà.

Tới thời Sỹ Nhiếp tính ra.

Hơn ba trăm năm sử đà cho hay !

 

Mà nước ta, khoảng thời này.

Nhiều người đã đỗ Mậu Tài, Hiếu Liêm.

Cho nên, phải nói lại liền.

Văn học không khởi đầu tiên thuở này !

 

Ta có thể luận như vầy:

Là Sĩ Nhiếp, lúc vị này làm quan.

Thì sự học lo mở mang.

Người giỏi chữ nghĩa, ông càng giúp thêm.

 

Nên người đời sau ưu tiên.

Cho ông là tổ học bên nước nhà.

Như vậy hợp lẽ hơn là.

Nói văn học khởi bên ta thuở này !

 

Chuyện này tạm gác tại đây.

Theo dòng lịch sử tháng ngày lại trôi.

Thời Tam Quốc

 

Bên Tàu nhà Hán mất ngôi.

Chia ba gồm Ngụy, Thục rồi Đông Ngô.

Giao châu thuộc phận của Ngô.

Nên Sĩ Nhiếp Vẫn cống đồ hàng năm.

 

Bính Ngọ (226), Sĩ Nhiếp từ trần.

Sĩ Huy con ruột, thế chân cha mình

Ngô chủ thấy vậy không tin.

Lấy Giao Châu lại, hội đình thần. Chia

 

Từ Hợp Phố sang bên kia.

Là Quảng Châu, còn lại về phía Nam.

Là Giao Châu mới. Lại bàn.

 Sĩ Huy phải truất, cử sang Trần Thì.

 

Thế nên lúc đó Sĩ Huy.

Đem quân chặn đánh Trần Thì một phen.

Vua Ngô thấy vậy mới bèn.

Sai Lữ Đại xuống, dẹp yên mọi bề.

 

Do việc chia cắt bộn bề.

Hai Châu mới, Ngô gộp về một! Tên:

Giao Châu, giờ lại giữ nguyên!

Lữ Đại nắm thứ sử, quyền Giao Châu.

 

 

Tới năm Mậu Thìn (248)  nhớ làu.

Bà Triệu khởi nghĩa, quân Tàu hồn kinh.

Tên bà là Triệu Thị Trinh.

Quê ở Thanh Hóa, tự  mình và anh

 

Triệu Quốc Đạt cũng tài danh.

Mộ nhân dân để lập thành nghĩa quân

Bí mật luyện tập trong rừng

Mưu nền độc lập, để trừng Ngô! Xong

 

Có người can bảo lấy chồng.

Bà liền đáp lại như không, mấy dòng.

“Tôi muốn cưỡi cơn cuồng phong.

Đạp sóng dữ, chém biển đông cá kình. »

 

Bà vẫn khẳng quyết tự tin.

« Đánh đuổi quân Ngô, tự bình giang sơn.

Cởi ách nô lệ vẫn hơn.

Tì thiếp người, chịu lưng khom, cúi đầu”

 

Bỉ nhân lời ý không đâu.

Không theo sát sử ngõ hầu bỏ qua!

Cũng năm ấy ở nước ta

 Ngô quan bọn chúng đúng là ác ôn.

 

Bắt phu, sưu thuế, dập dồn.

Anh em bà Triệu quyết chôn quân thù.

Cửu Chân khởi đánh diệt thù.

Lan sang Giao Chỉ từ từ khắp nơi.

 

Quân Ngô gan ruột rối bời.

Do quân ta đánh dậy trời sấm vang.

Bà Triệu xung trận hiên ngang

Cưỡi voi, mặc áo giáp vàng, tự xưng:

 

Đường đường Nhụy Kiều tướng quân.

Đánh quân Ngô, chúng mang thân chạy dài.

Vua Ngô khi biết tin này

Phải cử Lục Dận ra tay giúp nhà.

 

Lục Dận xua binh đánh ta.

Anh em bà Triệu, thế là chống ngay

Đánh nhau liên tục nhiều ngày.

Không may Quốc Đạt lúc này hy sinh.

 

Bà Triệu đảm việc một mình.

Nữa năm trời tự thân chinh đối đầu.

Ta ít người, nên lúc sau.

Lục Dận lại kéo quân Tàu bủa vây.

 

Tại Bộ Điền, ngay đất này.

Thuộc vùng Thanh Hóa ngày nay nước nhà.

Ba quân theo lệnh của bà.

Quyết tâm đánh trả dẫu ta ít người.

 

Bên kia, quân giặc gấp mười.

Lần này ta đánh để đời lì gan.

Tử vì nước chết không hàng.

Núi Tùng tiễn liệt nữ trang anh hùng.

 

Tử đắc kì sở đà chung.

Khi thân vì nước anh hùng xứng danh !

Núi Tùng mây trắng trời xanh.

Chiến công Bà Triệu lưu danh đời đời.

 

XIN MỜI XEM TIẾP TRANG 3