TỰ CHỦ THỜI ĐẠI

Người nữa đáng mặt cha anh.

Là thái sư Lý Đạo Thành, điểm qua.

Với vua, ông là người nhà.

Tính tình cương trực thật thà thẳng ngay.

Hết lòng vì nước đêm ngày.

Thuộc quan thì chọn hiền tài cất lên.

Ông là phụ chính cho nên.

Giúp vua mọi việc, dưới, trên, trong, ngoài.

Hợp cùng tôi giỏi, tướng tài.

Chung lòng giúp nước ta ngày thịnh thêm.

Phía nam ta đánh quân Chiêm.

Bắc tiến đánh Tống, vô tiền xưa nay.

Lý Thường Kiệt.

Người thứ ba, tướng đại tài

Là Lý Thường Kiệt, xưa nay ai bằng

Lý Thường Kiệt, có phải rằng :

Ông họ Ngô nhưng nhiều lần lập công.

Cho nên nhà Lý cho ông.

Đổi sang họ Lý tỏ lòng tri ân ?

Ông là bực đại công thần.

Nam chinh bắc chiến, xả thân một đời.

Tạm điểm lược qua ba người.

Giờ xem việc nước dưới thời Nhân Tông.

Việc nước dưới thời Nhân Tông.

Thời này giặc giã nhiều, xong.

Nhân Tông việc nước, hết lòng để tâm.

Kinh thành thấy ngập hàng năm.

Nhân Tông kêu gọi toàn  dân một lòng.

Đắp đê Cơ Xá cho xong.

Đê điều có thuở Nhân Tông lần đầu !

Quan lại thì chọn như sau.

Khoa thi cho mở  lần đầu nước ta.

Nhớ rằng kỳ ấy gọi là :

Tam Trường thi, tuyển chọn ra anh tài.

Người đứng đầu kì thi này.

Là Lê Văn Thịnh, sau này được thăng.

Thái Sư, mà  chỉ tiếc rằng.

Sau vì  tội nghịch, bản thân bị đày,

Thao Giang đất ấy thuở này.

Nay là Phú Thọ, vùng đày : Tam Nông

Mậu Thìn tới, nhớ Nhân Tông.(1076)

Lập Quốc Tử Giám, khi xong bổ người.

Giỏi văn thông lẽ đất trời

Để lo dạy học. Bính Dần  mở ra.

Khoa thi chọn kẻ tài ba

Văn chương là nết,  sau đà bổ ngay.

Vào hàn lâm viện thuở này.

Hiển Tích họ Mạc  là tay đỗ đầu.

Hiển Tích được bổ chức sau :

Hàn Lâm học sĩ, lần đầu là ông.

Vậy là từ thời Nhân Tông.

Nho dần dần thịnh, đôi dòng nói thêm.

Năm Kỷ Tị, Nhân Tông liền.

Cho định quan chế, phân riêng thêm lần !

Giờ ta hãy  xét nguyên nhân.

Tại sao đánh Tống rồi dần xem qua.

Nhà Tống thuở ấy trên đà.

Thoái suy nên mỗi năm là phải đem.

Đồ vật vải lụa, bạc tiền.

Cống cho Tây Hạ,  láng giềng Bắc Liêu.

Ngặt Tống thiếu tiền chi tiêu.

Tống Thần Tông đã rất nhiều lần thay.

Vương An Thạch

Cuối cùng tể tướng cho tay :

Vương An Thạch, để ông này sửa sang.

Chăm lo cải tổ  mọi đàng.

Nhờ An Thạch, Tống ngày càng thịnh lên.

Tuy nhiên cũng phải nói liền.

Chính sách của Thạch, nói riêng đúng là.

Rất độc tài, nếu nói ra.

Trái phong tục cũ, xem ra bất bằng.

Cho nên hầu hết người dân.

Bên Tàu, rất oán Thần Tông thuở này.

An Thạch lại muốn tỏ tài.

Lập thêm công trạng phía ngoài biên cương.

Ông ta chuẩn bị binh lương.

Giao cho Thẩm Khởi, liệu đường đánh ta.

Nhưng Thẩm Khởi sau đó đà.

Bị bãi về, Tống cử ra người này.

Là Lưu Gi, lại ra thay.

Lưu Gi khi đó đêm ngày sửa sang.

Thuyền bè, binh khí sẵn sàng.

Lưu Gi được thế, làm tàng cấm luôn.

Không cho hai nước bán buôn.

Dân ta và Tống, hết đường đổi trao.

Nhà Lý muốn biết tại sao.

Đưa thư hỏi Tống thế nào nguyên do !

Lưu Gi giữ lại không cho.

Lệnh bắt cả, không đắn đo chút gì.

Nhà Lý Phá Căn Cứ Nhà Tống

Nhà Lý cứ gửi thư đi.

Đến Tàu là phải Lưu Gi ngang tàng.

Lý triều tức giận, hội bàn.

Cử Lý Thường Kiệt, kéo sang Tàu cùng.

Tôn Đản, đem trăm ngàn quân.

Chia ra thủy bộ rồi cùng đánh sang.

Nhà Lý, lấy cớ nói rằng.

Nhà Tống làm khổ muôn dân, thế  này.

Vì trời  ta phải cứu ngay.

Giờ xem diễn biến lúc này ra sao.

Lý Thường Kiệt tiến quân vào.

Đánh Khâm châu với Liêm châu, đất này.

Tức là Quảng Đông ngày nay.

Lý Thường Kiệt chỉ mấy ngày giết đi.

Tám ngàn hơn địch, còn ghi.

Bên kia Tôn Đản, tức thì bủa vây.

Ung Châu thành, thuộc Quảng Tây.

Quan tri châu ở thành này là ông.

Tô Dam không chịu phản công.

Một hai cố thủ bên trong giữ thành.

Thành này không thể hạ nhanh.

Tôn Đản quyết định vây thành ngày đêm.

Quan Đô Giám, Quảng Tây liền.

Đem quân đi cứu, tên riêng ông này.

Là Trương Thủ Tiết, cho hay

Lý Thường Kiệt được tin này kéo sang.

Chặn Trương Thủ Tiết giữa đàng.

Đánh nhau tại Côn Lôn quan, đất này.

Tức là Nam Ninh ngày nay.

Trương Thủ Tiết tại trận này mạng vong.

Phá quân cứu viện Tống xong.

Ba quân ta lại thẳng xông kéo về.

Hợp cùng Tôn Đản  bốn bề.

Vây Ung Châu rồi nhất tề tấn công.

Tô Dam liệu thế không xong.

Bắt người nhà cả, cam lòng giết đi.

Ba mươi sáu người, sau thì.

Tự thiêu mà chết, sử ghi ràng ràng.

Trong thành dân bắt chước quan.

Ít ai trong ấy chịu hàng quân ta.

Quân nhà Lý trận đó đà.

Giết đi trên dưới, tính ra số này.

Năm mươi tám ngàn, tại đây.

Nếu tính từ lúc bên này ta sang.

Giết đi trên dưới trăm ngàn.

Xong rồi ta lại rút  sang nước nhà

Thư hùng Ta - Tống

Nhà Tống hay tin quân ta.

Do Lý Thường Kiệt kéo qua hợp cùng.

Tôn Đản, đánh hạ châu Ung.

Châu Khâm, Liêm, họ đùng đùng cho sai :

Quách Quì, cộng với tướng  này.

Đó là Triệu Tiết, hội ngay Chiêm Thành.

Hội cả Chân Lạp thật nhanh.

Xong quân nhà Tống, tam bành xéo qua.

Không lâu sau đến nước ta.

Bên đây nhà Lý cũng đà cử ngay.

Lý Thường Kiệt, tướng đại tài.

Thống đại binh, quyết so tài thấp cao.

Quách Quì khi tiến quân vào.

Lý Thường Kiệt, liền chặn đầu đánh ngay.

Tại sông Như Nguyệt, thuở này.

Thuộc Quảng Ninh, sông ấy nay sông Cầu.

Hai bên giáp chiến không lâu.

Hơn ngàn quân Tống, mất đầu, phơi xương.

Quách Quì rút xuống Phú Lương.

Chiến thuyền ta lại thẳng đường đánh sang.

Nhưng thuyền ta đến giữa đàng.

Tống trở ngược, bắn đá sang tối trời.

Nhiều thuyền ta nát tả tơi.

Hơn ngàn quân sĩ  cũng thời hy sinh

 Quách Quì đốc thúc toàn binh

Quyết quay ngược đánh, tình hình cực căng

Lý Thường Kiệt lệnh ba quân.

Tiến lên quyết diệt, đằng đằng tấn công.

Ầm ầm đất lỡ trời long

Khác nào thác lũ, Hổ-Rồng giao tranh

Quân ta địa thế đã rành

Lại thêm Thường Kiệt tài danh tuyệt trần

Diệt cho chúng hết mấy phần

Mấy phần còn lại chúng dần rút đi

Quân ta xiết lại, chờ khi.

Quách Quì quay lại tức thì ra tay

Lý thường Kiệt lại cho sai.

Thuộc quan, đêm đến đọc bài thần thư

« Nam quốc sơn hà nam đế cư.

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.

 Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm.

Nhữ đẳng hành khang thủ bại hư ».

Quân ta vào lúc bấy chừ.

Như thêm thần khí để trừ địch quân.

 Bên kia Quách Quì thêm lần.

Vượt sông Như Nguyệt, đốc quân ào ào.

Bắc phương  tự đắc mình cao

Phải ngay Đại Việt hỏi sao mà lường

 Quân ta xuất trận phi thường

Đánh cho quân Tống tan thương chạy dài

 Chính là  sau trận đánh này.

Điểm quân, Tống chỉ còn  hai ba phần.

 Kinh hồn bọn chúng lui quân.

Chạy về hạ trại tít phần Quảng Nguyên.

 Từ đây chiến sự đã yên

Được hai năm, việc tiếp liền như sau:

Định Cuộc Hòa Hiếu.

Tôn Nguyên tên gọi, họ Đào

Theo lệnh nhà Lý nhắm Tàu đi  qua.

Gặp vua Tống, hỏi đất mà.

Quách Quì đang chiếm, thế là không lâu.

                  Quân Tống rút cả về Tàu.

Từ đây  quan hệ bắt đầu đổi thay.

Đúng năm Giáp Tí, thuở này.

Lý, Tống cho sứ thông ngay hai nhà.

Tới năm Đinh Mão, bước qua.

Thì vua nhà Tống cũng đà sắc phong.

Nam Bình Vương cho Nhân Tông.

Riêng về nhà Tống, đôi dòng nói thêm.

Do việc suy thoái triền miên.

Đến năm Bính Ngọ, nước Kim tức là.

Người Mãn Châu, dụng can qua.

Chiếm toàn phía bắc, Tống đà dời sang.

Hàng Châu, nay thuộc Chiết Giang.

Nên gọi Nam Tống, đôi hàng lược qua.

Đánh Chiêm Thành.

Giờ quay trở lại nước ta.

Xét xem sao phải đánh qua Chiêm Thành.

Trước khi đánh Tống đã đành.

Khi Tống rút, đánh Chiêm Thành lần hai.

Nguyên do mọi việc là vầy.

Nước Chiêm, bọn họ thường gây tháng ngày

Trước đánh Tống, nhà Lý sai.

Lý  Thường Kiệt, ông lần này kéo qua.

Đánh Chiêm, lấy lại đất mà.

Đất do Chế Củ nhượng và chuộc thân.

Quân ta thắng, nên cho dân.

Được sang đất ấy làm ăn, nhưng mà.

Sau khi đánh Tống, bên ta.

Ở  Nghệ An, Lý Giác đà nổi lên.

Lý triều, điều động dưới trên.

Cử Lý Thường Kiệt, đánh tên loạn này.

Lý Giác thua, chạy sang ngay.

Chiêm Thành, rồi  hội vua này đánh ta.

Vua Chiêm là  Chế Ma Na.

Ông này đồng ý, thế là cả hai.

Xua binh đánh ngược ta  ngay.

Rồi chiếm lại đất trước đây đã nhường !

Lý triều cho soạn binh lương.

Lệnh  Lý Thường Kiệt thẳng đường đánh qua.

Lần này thì Chế Ma Na.

Bị thua, nên trả lại ta đất này.

Thế rồi  theo lệ  trước đây.

Mỗi năm Chiêm cống đủ đầy cho ta.

Riêng Lý Thường Kiệt, nhớ là.

Ngoài bảy mươi tuổi, đã già yếu đi.

Sau khi đánh hạ Chiêm thì.

Một năm sau đó, ông đi về trời.

Nhớ ông vào lúc sinh thời.

Nam chinh bắc chiến, một đời dọc ngang.

Bắc Tống, nam Chiêm đều hàng.

Ông quê Hà Nội, đôi hàng nói thêm.

Vua Nhân Tông thì nhớ liền.

Đến năm Định Vị qui tiên, ngài đà.

Sáu mươi ba tuổi, tính ra.

Tính xuân năm sáu  lúc mà lên ngôi.

Nhân Tông trước lúc lìa đời.

Không con trai để nối ngôi, thế là.

Ngài lập con của em là :

Lý Dương Hoán, người này đà kế ngai.

Lý Thần Tông.

Tức là Thần Tông, vua này.

Thần Tông lúc ấy, tuổi đầy mười ba.

Dưới có các đại thần là :

Trương Bá Ngọc, Dương Anh Nhị và ông :

Lưu Khánh Đàm giúp Thần Tông.

Thần Tông thì rất rộng lòng, ngài tha.

Rất nhiều tù phạm, sau là.

Trả dân ruộng đất trước cha chú ngài.

Tịch thu của họ trước đây.

Nói về quan lính thì ngài chia ra.

Sáu tháng đi lính xong là.

Sáu tháng làm ruộng, xem ra cách này.

Binh nông cứ vậy mà xoay.

Cả hai đều vẹn, thời này khá yên.

Thần Tông thì sớm qui tiên.

Lúc 23 tuổi, trị liền mười năm.

XIN MỜI XEM TIẾP TRANG 4