TỰ CHỦ THỜI ĐẠI

 

Tô Hiến Thành.

Nếu Anh Vũ loạn thời này.

Tơ Hiến Thành lại thẳng ngay thật lòng.

Ta điểm ít hàng về ông.

Xem ông đã giúp Anh Tông thể nào.

 

Tô Hiến Thành, bực tài cao !

Trước khi đánh hạ giặc Lào, thì ông.

Đã phá giặc Ngưu Hống xong.

Hay giặc Thân Lợi cũng không còn đường.

 

Giặc Thân Lợi, tiện nói luôn.

Người này làm loạn, đường đường tự xưng.

Con vua Nhân Tông rồi từng.

Chiêu đồ vong mạng, tuyển quân ầm trời.

 

Rồi  đi đánh phá khắp nơi.

Đến năm Tân Dậu, hắn thời bủa vây.

Phủ Phú Lương vào thời này.

Anh Vũ được lệnh đánh ngay phủ đầu.

 

Thân Lợi chạy về Lạng Châu.

Thuộc Lạng Sơn, ở địa đầu nước ta.

Tô Hiến Thành khi đó đà.

Đem quân vây bắt, thế là được ngay.

 

Rồi ông cho giải kẻ này.

Về kinh  cho  lính ra tay lấy đầu.

Nên ông được phong chức sau.

Là Thái Úy, bởi công đầu giúp vua.

 

Ngoài ba lũ giặc bị thua.

Việc văn việc võ, ông vừa chăm lo.

Bởi ông rất mộ đạo Nho.

Để thờ Khổng Tử ông cho lập đền.

 

Phía nam Thăng Long, chớ quên.

Việc võ bị, cũng hưng lên rõ ràng.

Bở vì để chọn thuộc quan.

Ông chọn người giỏi, đàng hoàng, cất lên.

 

Luyện quân ông tuyệt không quên

Thế nên nhà Lý, hưng lên rõ ràng.

Việc chính trị, nhắc đôi hàng.

Giáp Thân năm ấy vừa sang nhớ là.

Tống quân cho đổi nước ta.

Là An Nam quốc, vậy là từ đây.

 

Nước An Nam có lúc này.

Nước ta xưa, Tàu vẫn hay gọi là.

Giao Chỉ quận, sau đổi ra.

Là Giao Châu, đến nhà Đường đặt riêng.

 

An Nam đô Hộ phủ, thời riêng.

Nhưng mà sau đó Cao Biền xin thay.

An Nam, Đường chuẩn đổi ngay.

Là Tĩnh Hải, đến nhà Đinh thay liền.

 

Đại Cồ Việt quốc, là tên.

Nước ta đổi vậy, tuy nhiên bên Tàu.

Các đời vua họ thay nhau.

Phong vua ta vẫn trước sau chức là :

 

Giao Chỉ Quận Vương, nhưng mà.

Đến đời nhà Tống, họ đà đổi thay.

Nước An Nam có từ đây.

Không còn là quận, điều này khắc ghi !

 

Vua Anh Tông, sau đó thì.

Được phong quốc vương, sử ghi năm là :

Đúng Giáp Thân (1164) vừa bước qua.

Từ đây lưỡng quốc thế là đồng nhau !

 

Sử ghi thêm việc như sau.

Anh Tông năm Mão, đi mau khắp trời

Xem sơn xuyên khắp mọi nơi.

Cách dân ta sống, xong thời làm ra.

 

Quyển địa đồ An Nam ta.

Ngày nay sách ấy tiếc là lạc đi.

Tới năm Ất Mùi qua thì.

Anh Tông  đau yếu, trước khi băng hà.

 

Ngài phong Tô Hiến Thành là :

Thái phó bình chương quân quốc trọng sự và gia phong.

Tước cho Tô Hiến Thành, xong,

Ngài ủy thác thái tử Long cán nhờ.

 

Tô Hiến Thành giúp, sau thời.

Ngài băng hà, lúc tuổi đời bốn mươi.

Anh Tông khi đã qua đời.

Thái tử Long Cán, bấy giờ lên ngai.

 

Lý Cao Tông

Tức Lý Cao Tông, vua này.

Vua còn nhỏ, tuổi chưa đầy được ba.

Chiêu Linh thái hậu, thế là.

Muốn lập con trưởng của bà kế ngai.

 

Con bà Long Xưởng, người này !

Chiêu Linh thái hậu, đem ngay bạc vàng.

Rồi cùng thuộc hạ đi sang.

Hiến Thành gia, đoạn  đưa vàng bạc cho.

 

Hiến Thành bà vợ, nhờ lo.

Tuy nhiên ông chẳng  đắn đo chút nào.

Ý ông trước vẫn như sau.

Quyết theo di chiếu, thế  nào khác đi.

 

Cao Tông lại tiếp trị vì.

Hiến Thành sau đã  yếu đi mươi phần.

Rồi năm Kỷ Hợi  từ trần.

Sử ghi,  vào lúc ông gần qui tiên.

 

Vũ Tán Đường hầu ngày đêm.

Đỗ thái hậu biết, cũng liền đi qua.

Hỏi thăm ông với ý là.

Một mai ông mất, ai là người thay.

 

Hiến Thành, gắng sức đáp ngay.

Có Trần Trung Tá, người này đáng tin.

Thái hậu một thoáng giật mình.

Hỏi rằng sao lại  không tin Tán Đường ?

 

Hiến Thành ông lại đáp luôn.

Người hầu, thì quả Tán Đường, không sai.

Nhưng giúp nước, phải người này.

Thưa  Trần Trung Tá, khó ai sánh bằng.

 

Hiến Thành sau đó từ trần.

Sinh thời dẹp giặc, yên dân một đời.

Trung thành một mực, lại thời.

Gồm tài thao lược, người đời ví ông.

 

Như Khổng Minh, gắng để lòng !

Nhưng khi ông mất, triều không theo lời.

Trong triều vào lúc bấy giờ.

Gạt Trần Trung Tá, sau thời cử ra.

 

Đỗ Yên Di, giao chức là :

Phụ chính. Lý Kính Tu, là đế sư.

Cũng may vào lúc bấy giờ.

Nhiều người đứng đắn, quyết thờ Cao Tông.

 

Nên bà Chiêu Linh khó lòng.

Ra tay phế lập Cao Tông để mà.

Lập con trai trưởng của bà.

Nên Cao Tông  vẫn vậy mà ở ngai.

 

Tuy nhiên khi lớn vua này.

Lúc cầm quyền, tánh rất hay chơi bời.

Xây cung làm điện khắp nơi.

Thích việc lạm nhũng, tiền thời phí phung.

 

Hà hiếp nhân dân vô cùng.

Bấy giờ trộm cướp nổi tung khắp trời.

Hết Chiêm loạn phía nam trời.

Bắc thì Mường Thổ được thời nổi lên.

 

Ở Nghệ An, phải nêu tên.

Phạm Du có ý loạn bên đất này.

Vua Cao Tông liền cho sai.

Phạm Bỉnh Di, bảo tướng này dẹp yên

.

Phạm Bỉnh Di, đánh ngay liền.

Phạm Du thua phải mạch liền chạy ngay.

Phạm Bỉnh Di lại cho sai.

Tịch biên của cải, đốt ngay cửa nhà.

 

Phạm Tu mất cả thế là.

Lấy vàng, lấy bạc rồi đà cho sai.

Người thân vào triều lúc này.

Đút vàng đút bạc mấy tay trong triều.

 

Rồi cùng đặt chuyện bịa điều.

Vu Phạm Bỉnh Di làm nhiều chuyện sai.

Phạm Du lại xin đi ngay.

Vào  triều để được giải bày, kêu oan.

 

Thế là mấy tên tham quan.

Nhận tiền, nhận bạc, nhận  vàng đã xong.

Hè nhau bẩm  với Cao Tông.

Bỉnh Di họ Phạm sanh lòng bất trung !

 

Cao Tông nổi giận đùng đùng

Chẳng hề suy xét gian trung thế nào.

Truyền mang chiếu chỉ đi mau.

Triệu Phạm Bỉnh Di phải vào triều ngay

 

Bỉnh Di về, Cao Tông sai.

Cấm quân bắt lại, chọn ngày giết đi.

Bấy giờ tướng của Bỉnh Di

Đó là Quách Bốc kể chi lúc này

 

Đem quân phá thành đêm ngày.

Cao Tông thấy biến, lệnh ngay tức thì.

Truyền quân xử trảm Bỉnh Di.

Ngài cùng thái tử sau thì chạy qua.

 

Bên sông Qui Hóa, nay là.

Tam Nông Phú Thọ, nước ta bấy giờ.

Thái tử Sam lại về nơi :

Sử ghi Hải Ấp, làng thời Lưu Gia.

 

Trong triều lúc ấy nhớ là.

Quách Bốc chiếm được, rồi đà cho sai

Mai Táng Phạm Bỉnh Di ngay.

Quách Bốc vào điện, lúc này lại tôn.

 

Hoàng tử Thẩm lên ngôi vua.

Về Thái tử Sam, xin thưa tiếp là

Lúc chạy đến làng Lưu Gia.

Không lâu, thái tử cũng đà ghé ngang.

 

Nhà Trần Lý, vốn giàu sang.

Về Trần Lý, điểm ít hàng lướt qua.

Ông quê Tức Mặc, nay là.

Thiên Trường, Nam Định, nước ta bấy giờ.

 

Trong nhà Trần Lý bấy giờ.

Có Dung Trần thị, đẹp thời như hoa.

Lại thêm khỏe mạnh nữa là !

Trần Lý, ông chính là cha cô này.

 

Thái tử Sam ở lại đây.

Không lâu đã cưới cô này về tay.

Rồi phong Trần Lý chức này :

Là Minh Tự, rồi nhân đây cũng đà.

 

Phong cậu Trần Thị, đó là :

Tô Trung Từ, cho ông ta chức này :

Điện tiền chỉ huy sứ, ngay.

Xong rồi thái tử lúc này mộ binh.

 

Sau kéo ồ ạt về kinh.

Trừng trị Quách Bốc, triều đình lại yên.

Thái tử đưa quân về miền.

Nhớ là Qui Hóa, rước liền Cao Tông.

 

Tới đây mọi việc tưởng xong.

Nhưng năm sau đó, Cao Tông băng hà.

Thọ 38 tuổi, tính ra.

Ba lăm  năm trị  lúc mà lên ngai.

Thái tử Sam giờ lên thay.

Sử thường hay gọi vua này : Huệ Tông.

Trong triều mọi việc đã xong.

Vua rước Trần Thị về, phong chức là :

 

Nguyên Phi, tiếp đó vua đà.

Thăng Tô trung Từ, ông ta chức này :

Thái úy thuận lưu bá, từ đây.

Riêng nhà Trần thị, lúc này xem qua.

 

Cha Trần Thị, sử ghi là.

Sau bị cướp giết, quyền đà về tay.

Là Trần Tự Khánh, con trai.

Huệ Tông lên, thì người này được phong.

 

Chương Tín Hầu, kể như xong.

Giờ xem diễn biến ở bên trong triều.

Thời này sinh biến khá nhiều.

Nước ta suy thối, Lý triều rối ren.

 

Nội bộ nhà Lý, ta xem.

Trước tiên là việc binh quyền về tay.

Trần Tự Khánh nắm lúc này.

Mà triều thần thì nói ngay đúng là.

 

Không ưa Tự Khánh, họ đà

Tâu với Thái Hậu, bảo bà để tâm !

Thế là chuyện lớn vào năm.

Đúng vào Quí Dậu, nhớ rằng  Thị Dung.

 

Bị bà làm khổ trong cung.

Bấy giờ anh của Thị Dung đó là :

Trần Tự Khánh, ông đi qua

Đem quân xin rước vua và đi ngay.

 

Vua không biết ý ông này.

Không  biết Tự Khánh gian ngay thế nào.

Ngài liền ra lệnh như sau :

Thị Dung phải phế xuống  mau tức thì !

 

Thị Dung  mất chức Nguyên Phi.

Giờ là Ngự Nữ, trong khi bên ngoài.

Trần Tự Khánh nghe tin này.

Đem quân đến cổng, đi ngay vào triều.

 

Trước xin lỗi, sau lại yêu.

Rước vua lập tức, khỏi triều lần hai.

Huệ Tông càng sợ nên ngài.

Bèn cùng thái hậu lúc này chạy đi.

 

Lên tới đất Lạng Châu thì.

Tự Khánh xin rước vua đi thêm lần.

Huệ Tông càng sợ thêm phần.

Lại cùng thái hậu, lệnh quân chạy về.

 

Đất Bình Hợp, sau yên bề !

Nhưng trong họ Lý chẳng hề được yên.

Bởi vì thái hậu liền liền.

Chửi rủa Trần Thị, với duyên cớ là.

 

Tự Khánh phản nghịch, thành ra.

Một hai bà bảo con bà Huệ Tông.

Bỏ Trần Thị đi cho xong.

Nhưng Cao Tông ý bất đồng, lại ra.

 

Thái Hậu dùng cách của bà.

Là Bỏ thuốc độc để mà trừ đi.

Nhưng Trần Thị, chẳng chuyện gì !

Trần Thị ổn cả, là vì Huệ Tông

 

Bảo vệ Trần Thị, hết lòng.

Nhưng mà Thái Hậu, lại không muốn nhường.

Sau đó bà làm dữ luôn.

Huệ Tông, Trần Thị lên đường trốn đi !

 

Đến nhà tướng Lê Mịch thì.

Huệ Tông đòi Tự Khánh  đi đến chầu.

Tự Khánh nghe liền đến mau.

Quyền về họ Trần, bắt đầu từ đây !

 

Khi gặp mặt, vua phong ngay.

Trước cho Trần Thị chức này nhớ ghi :

Là hoàng hậu, sau đó thì.

Phong cho Tự Khánh, lại ghi người này.

 

Chức Phụ Chính, sau đó ngài.

Cho anh Tự Khánh, người này gọi tên

Là Trần Thừa, được cất lên.

Nội Thị Phán Thủ, dưới trên cả rồi.

 

Huệ Tông, xin  nhắc đôi lời.

Lúc ngài còn ở trên ngôi thì thường.

Mắc phải bệnh tật luôn.

Sử ghi thi thoảng, ngài thường bị điên.

 

Mà rượu ngài uống liền liền.

Suốt ngày say ngủ, cả  quyền về tay.

Trần Tự Khánh, quyết thay ngài.

Năm Quí Mùi, tháng mười hai qua thì.

 

Trần Tự Khánh đã mất đi.

Chức Phụ chính, lúc đó thì giao cho.

Trần Thừa, phụ trách, liệu lo.

Một năm sau đó, vua cho người này.

Trần Thủ Độ

Trần Thủ Độ, xin nhớ ngay.

Em họ hoàng hậu, ông này, được phong.

Điện tiền chỉ huy sứ, xong.

Thủ Độ khi đó quyết trong định ngoài.

 

Cả triều Thủ Độ một tay.

Còn Huệ Tông, cứ mỗi ngày yếu đi.

Người kế ngai, lúc đó thì.

Vẫn còn chưa có, bởi vì Huệ Tông.

 

Không con trai để nối dòng.

Ngài có hai gái, nhớ không lầm là.

Thuận Thiên con lớn thì đà.

Gã cho Trần Liễn, Liễn là con ông :

 

Trần Thừa, coi như đã xong.

Còn người con kế Huệ Tông đó là :

Chiêu Thánh Công Chúa, húy là.

Phật Kim, nhưng ít khi mà gọi tên.

 

Vua thương Chiêu Thánh lắm, nên.

Lập làm Thái Tử lúc lên bảy rồi.

Giáp Thân ngài đã truyền ngôi.

Chiêu Thánh kế vị, xong rồi ngài qua.

 

Bên chùa Chân Giáo, sau đà.

Tu luôn tại đó, nhưng mà không xong.

Sau này một lần Huệ Tông.

Đang ngồi nhổ cỏ bên trong sân chùa.

 

Thủ Độ đi ngang bảo vua :

« Nhổ cỏ, nhổ cả chớ chừa rễ sâu »

Huệ Tông phủi tay đáp mau.

« Điều ngươi nói, ta từ lâu biết rồi »

 

Được mấy hôm thì có người.

Của Trần Thủ Độ, đến mời ngài đi.

Huệ Tông biết, chẳng nói gì.

Ngài treo cổ chết, sử ghi lại là.

 

Tuổi ngài lúc đó 33.

Mười bốn năm trị, lúc mà lên ngai.

Số năm ngài tu là hai.

Đúng năm Bính Tuất là ngài ra đi

 

Còn trong triều, trước đó thì.

Chiêu Hoàng đang trị, nhưng vì còn thơ.

Quyền hành tất cả bấy giờ.

Trần Thủ Độ nắm, đồng thời tư thông.

 

Cùng Trần thái hậu, quyết lòng.

Mưu lập cơ nghiệp nhà Trần ngày đêm.

Trần Thủ Độ, lợi dụng quyền

Bắt con quan tất, phải liền vào cung.

 

Rồi cho đứa cháu đi cùng.

Đó  là Trần Cảnh, đi chung lúc này.

Trần Cảnh thì được phong ngay.

Chức là Chính Thủ, năm này vừa qua.

 

Thì Chiêu Hoàng, khi đó đà.

Lấy Trần Cảnh, sau đó bà truyền ngôi.

Nhà Lý chỉ đến đây thôi.

Nhà Trần lại tiếp lên ngôi trị vì.

 

Đúng năm Ất Dậu, nhớ ghi.

Cơ nghiệp nhà Lý, dứt đi năm này.

 

XIN MỜI XEM TIẾP TÓM LƯỢC TỪ NHÀ TRẦN VỀ SAU