Xem Vương ta khoảng thời này ra sao
Hết năm Canh Tí qua mau(1420)
Đến năm Tân Sửu quãng vào cuối năm(1421)
Tướng Minh lúc đó soạn quân
Tướng này tên Trí họ Trần cho hay
Quyết đánh Ba Lậm đồn này
Trần Trí cho lính đi ngay qua Lào
Rồi hè lại bắt tay nhau
Phối quân hai mặt tiến vào đánh ta
Vương nghe sơ báo, thế là
Họp ba quân lại, bàn qua tình hình
Cuối cùng Vương nói tự tin
Bên kia cho dẫu giặc Minh đông người
Nhưng đường xa mới tới nơi
Chúng ắt mệt mỏi, ta thời đánh ngay
Tất là phá được trận này
Xong ta chuẩn bị bố ngay sẵn sàng
Tới đây, sử lược thêm rằng
Là Vương không biết được quân nước Lào
Đã cùng Minh bắt tay nhau
Giờ xem diễn biến thế nào xảy ra
Trần Trí kéo tới đánh ta
Hẹn quân Lào trước, xông qua hợp về
Lúc đến Minh chỉ một bề
Vương ra lệnh lúc đêm về đánh ngay
Quân ta đêm ấy theo ngài
Xông cướp trại giặc ra tay tốc thần
Trừ đi chúng cả ngàn quân
Lúc này tướng Trí họ Trần giận run!
Hôm sau hắn lệnh đùng đùng
Dốc toàn quân lực thư hùng một phen
Bên đây Vương cũng đã bèn
Bố quân mai phục sẵn ven bên đường
Trí kia giận quá khinh thường
Đốc quân thẳng tiến giáo gươm đằng đằng
Đợi cho Trí lọt vào đăng
Nhất tề ta tấn băng băng cực cùng
Trần Trí hết giận lại run!
Thu quân lập tức hè cùng chạy ngay
Còn quân Lào, nhớ lúc này
Sử rằng đang đánh, lạ thay người Lào
Xưng là binh viện đến mau
Vương không hay biết người Lào dối ta
Nên ngài cho họ kéo qua
Nửa đêm hôm ấy chúng đà ra tay
Tướng ta Lê Thạch vị này
Bị trúng tên, ông chết ngay trận tiền
Quân ta đồng loạt xung thiên
Đánh quân Lào, chúng phải liền tẩu đi
Về Chí Linh Lần Thứ Ba
Nhâm Dần đến, sử có ghi
Vương từ Ba Lậm sau thì kéo qua
Đánh quân Minh ở Quan Gia
Quân Minh cùng với Lào đà phản công
Hợp quân của chúng quá đông
Vương không đánh nổi buộc lòng lui ngay
Ngài về Khôi Sách tại đây
Giặc kia thừa thế bủa vây Vương liền
Bấy giờ tả hữu hậu tiền
Trùng trùng muôn giặc, tấn công liên hồi
Tình hình nguy cấp đến nơi
Vương họp quân, nói mấy lời dưới đây
“Giờ thì bốn mặt địch vây
Phải liều sống chết phen này đánh ra
Không thì chết cả bên ta”
Nói xong, tất cả xông ra mở đường
Địch bị đánh dạt một phương
Ba quân đã mở được đường thoát ra
Sau đó, tất cả chạy qua
Chí Linh núi ấy- lần ba thuở này!
Núi Chí Linh hai tháng dài
Ta cạn lương thực, lúc này ngựa voi
Bị làm thịt cả, thế rồi
Ba quân đều muốn nghỉ ngơi, họ đà
Xin Vương dụng kế tạm hòa
Vương bất đắc dĩ, ngài đà phải sai
Lê Trăn, thay mặt cho ngài
Sang bên kia thuyết để hai bên hòa
Bên Minh, chúng cũng nghĩ là
Mấy năm phải cảnh can qua khắp trời
Nếu hòa cũng được thảnh thơi
Thế là bọn chúng nhận lời của Vương.
Sau đó ta, giặc hai phương
Mỗi bên đều rẽ một đường kéo đi
Vương về Lam Sơn một thì
Bên kia, Trần Trí đôi khi cũng đà
Cho Vương lương thực với là
Ngựa trâu, cá mắm để mà kết thân
Vương nhận nhưng cũng nhiều lần
Đưa vàng bạc, bảo Lê Trăn tạ dùm
Được ít lâu, phía địch quân
Chúng cho bắt giữ Lê Trăn bởi vì
Bọn chúng có sự hồ nghi
Rằng Vương dối chúng sau khi giảng hòa
Vương ta lúc đó cũng đà
Tuyệt giao với chúng rồi qua đất này
Lư Sơn, ngài đóng lại đây
Hết năm Quý Mão tháng ngày cũng qua
Giáp Thìn vừa đến Vương đà
Hội ba quân lại xét qua tình hình
Xem nên tiến hoặc thoái binh
Bấy giờ Lê Chích tự tin nói rằng
Nghệ An hiểm yếu mươi phần
Người đông đất rộng nên đưa quân vào
Đánh Trà Long trước, rồi sau
Đem quân quyết đánh vào thành Nghệ An
Được Nghệ An ta sẵn sàng
Đốc quân đánh ngược chiếm toàn Đông Đô
Xem ra dựng được cơ đồ
Coi như thiên hạ cơ hồ trị yên
Vương theo lời Chích đã khuyên
Đem quân tất cả về liền Nghệ An
Tới Nghệ An thì nhớ rằng
Quân ta tiến đánh Ba Căng đồn này
Trong thành tướng giặc là tay
Lương Nhữ Hốt bỏ chạy dài thoát thân
Khi Vương hạ được Ba Căng
Thì ngài lại dẫn ba quân đánh vào
Trà Long định lấy được mau
Nhưng đến Bồ Liệp, Quì Châu nhớ là
Đại quân Minh chặn đánh ta
Với Trần Trí, Phương Chính là tướng Minh
Vương ta lập tức bố binh
Vẫn dùng kế cũ, quân Minh lọt vào!
Ầm ầm phải trái trước sau
Ra tay đồng loạt khác nào cuồng phong
Quân Minh thây chất đầy đồng
Trần Trung tướng giặc đi không có về
Chúng thua tan tác ê chề
Hơn trăm con ngựa cũng về tay ta
Giặc kia bỏ chạy thế là
Vương đem quân đánh đất Trà Long ngay
Nhớ quan tri phủ thành này
Cầm Bành cũng đã bó tay ra hàng
Uy danh Vương lại dội vang
Quân ta càng đánh thế càng thêm hăng
Còn bên giặc cũng nhớ rằng
Lũ này cũng rất kiêu căng ngang tàng
Nhiều lần quân nát thế tan
Nhưng chúng không dám báo sang Minh triều
Thế rồi mọi việc đổi nhiều
Là khi Trần Hiệp được điều sang thay
Trần Hiệp khi biết khi hay
Danh Vương lừng lẫy bên đây nam trời
Trà Long châu ấy bấy giờ
Vương đã chiếm lấy thế thời lừng vang
Kinh hồn Trần Hiệp vội vàng
Viết ngay tờ sớ đưa sang Minh triều
Vua Minh nghe được, thiếu điều
Điên khùng nổi giận giữa triều một khi
Truyền ngay chiếu chỉ phát đi
Lệnh ngay Trí, Chính tức thì về cung
Thấy chúng, ông quở đùng đùng
Rồi lệnh cho chúng phải cùng đem quân
Đánh Vương để chuộc lỗi lầm
Cả hai sợ hãi, chúng tuân lệnh liền
Thế rồi ngày lại tới đêm
Chúng kéo thủy bộ quyết tìm đánh Vương
Lúc đó Vương dưới Nam Phương
Ngài cho chuẩn bị quân lương sẵn sàng
Khi nghe Trí, Chính lại sang
Ngài sai Đinh Liệt soạn ngàn quân ngay
Về Đỗ Gia đóng tại đây
Quyết lòng phải chặn đánh ngay kẻ thù
Vương ta lên đất thượng du
Bên Lam Giang, đất Khả Lưu cũng đà
Bố binh chờ giặc kéo qua
Ta xem diễn biến tiếp ra thế nào
Sử rằng sau đó quân Tàu
Cùng theo Trí, Chính ào ào tấn qua
Quyết tìm diệt cả quân ta
Được tin Vương ở đất là Khả Lưu
Chúng băng lên mạn thượng du
Đóng chật cả đất Khả Lưu nửa vùng
Vương ta lập tức sai quân
Kéo cờ, đánh trống đùng đùng ra oai
Đêm đến thì nhớ là ngài
Cho người đốt lửa giả bày nghi binh
Xong rồi ngài lại thân chinh
Sang sông chỉ đạo bố binh sẵn sàng
Sáng hôm sau, địch tiến sang
Tới Nam Ngạn sông Lam Giang, thế là
Chúng lọt trận địa của ta
Thình lình bốn mặt tiếng la dậy trời
Ta cuồng tấn, địch tả tơi
Tướng Hoàng Thành bị chém rơi mất đầu
Chu Kiệt bị bắt ngay sau
Quân Minh khiếp đảm giẫm nhau nghịt ngùng
Trần Trí phen nữa hãi hùng
Về Nghệ An với bại quân giữ thành
Năm này rồi cũng qua nhanh
Hết năm Ất Tị, nhớ rành tháng giêng
Nghệ An, Vương tiến đánh liền
Đến Thổ Chu huyện sử biên rõ rằng
Bấy giờ đông nghịt người dân
Đưa trâu, đưa rượu rước quân cùng ngài
Họ nói không ngờ ngày nay
Uy nghi nước cũ lúc này rõ ra
Thêm quan tri phủ Ngọc Ma
Chính là Trần Quí kéo qua giúp ngài
Vương liền xuống lệnh nói ngay
“Dân ta đã khổ bấy nay vô cùng
Bây giờ ta lệnh toàn quân
Không được quyền lấy của dân thứ gì
Lệnh này bắt buộc phải thi
Trừ ra của cải một khi của Tàu”
Xong rồi tướng sĩ cùng nhau
Chia quân đi diệt quân Tàu khắp nơi
Thêm nhiều quân tướng bấy giờ
Xung quanh châu huyện khắp nơi về hàng
Vương ta xốc đánh Nghệ An
Trong thành quân giặc ruột gan rối bời
Cũng may cho chúng bấy giờ
Tướng Minh họ Lý tên thời là An
Tận ngoài biên đất Đông Quan
Đem quân vào cứu theo đàng bể đi
Trần Trí hay được tin thì
Mở cửa thành lệnh ì ì xông ra
Vương vờ chạy đến Đỗ Gia
Dùng binh phục đánh, chúng đà vỡ tan
Trần Trí chạy tít Đông Quan
Lý An khi đó chạy toan về thành
Vương cho quân đuổi thật nhanh
Băng băng tốc tiến vây thành Nghệ An
Tháng năm năm ấy vừa sang
Theo như Vương lệnh, nhớ quan tên là
Đinh Lễ, thống toán quân ta
Cùng nhau trực chỉ đất là Diễn Châu
Quân ta khởi sự đi mau
Đến Diễn Châu, gặp tướng Tàu là tay
Trương Hùng cũng kéo về đây
Đem thuyền lương tổng vừa đầy ba trăm
Trong thành chúng cũng cho quân
Ào ra để tiếp Trương Hùng vào trong
Đinh Lễ phục binh tấn công
Chiếm cả lương thực chúng trong trận này
Trương Hùng thục mạng chạy ngay
Bị quân ta đuổi tận ngoài Tây Đô
Đinh Lễ cho quân tốc vô
Báo cho Vương biết phải cô Trương Hùng
Vương cho ngay nhị tướng quân
Là Lưu Nhân Chú hợp cùng với ông
Lê Sát quyết chí đồng lòng
Về Đông Quan phối giáp công Trương Hùng
Đông Quan bốn mặt bịt bùng
Quân ta vây chặt Trương Hùng như nêm
Vừa đến tháng bảy, nhớ liền
Quan Trần Nguyên Hãn cùng viên tướng là
Lê Nỗ theo lệnh Vương ta
Đánh ra Thuận Hóa, tiến ra Tân Bình
Đến Bố Chính gặp tướng Minh
Tên Năng xưng họ đình huỳnh là Nhâm
Hai bên giáp chiến ầm ầm
Phục binh ta đánh tướng Nhâm chạy dài
Xong, ta lại được tin hay
Là từ ngoài bể, lúc này Lê Ngân
Đem thêm bảy mấy thuyền quân
Rẽ ào ạt sóng rần rần tới đây
Trần Nguyên Hãn lệnh chia hai
Cánh thủy, cánh bộ đánh ngay Tân Bình
Hạ Tân Bình ông dốc binh
Băng qua Thuận Hóa, giặc kinh hãi hùng
Trần Nguyên Hãn mộ thêm quân
Tinh binh mấy vạn hậu hùng ra oai
Tiến ra bắc rợp cờ bay
Thế quân ta cứ mỗi ngày mỗi tăng
Vương ta lại được ba quân
Tôn “ Đại Thiên Hành Hóa” nhân lúc này
Đại Thiên Hành Hóa thưa ngay
Nghĩa là mọi việc làm thay cho trời
Lại thêm hào kiệt khắp nơi
Cùng theo Vương lệnh, đồng thời về đây
Đến Bính Ngọ, việc thế này
Vương cho quân đánh ra ngoài Đông Đô
Ba quân hết sức nức nô
Chia ra ba cánh ạt ồ đánh ra
Cánh đầu có nhiệm vụ là
Chặn quân Vân Nam, nếu mà chúng sang
Cánh hai, quyết phải chặn đàng
Địch từ Lưỡng Quảng, nếu sang nước nhà
Cánh ba thì đánh thẳng ra
Ngoài Đông Quan đất, quân ta lên đường!
Sử ghi quân tướng của Vương
Tôn dân, trọng luật kỉ cương giữ gìn
Nên dân yêu mến trọn tin
Khắp nơi nô nức, hết mình phò Vương
Lại nghe tin ở chiến trường
Cánh quân thứ nhứt một phương tung hoành
Gặp thù, ta hạ chóng nhanh
Ở bên Tam Đái và thành Quốc Oai
Xong rồi cũng cánh quân này
Cùng tướng Lý Triện băng ngoài Đông Quan
Bên Minh, chúng cũng hai đàng
Cánh theo Trần Trí, kéo sang Ninh Kiều
Cánh còn lại, chúng cho điều
Sang Ứng Thiên để làm liều chống ta
Bên ta Lý Triện đánh qua
Trần Trí chạy đến sông là Ninh Giang
Chợt có tin, giặc đưa sang
Hơn vạn quân, từ Vân Nam tiến vào
Lý Triện liền lệnh như sau
Chia quân ra quyết đối đầu chúng ngay
Cánh một, có nhiệm vụ này
Chặn quân Tàu lại cánh ngoài Vân Nam
Vị tướng được lệnh dẫn đàng
Là Phạm Văn Xảo hiên hang dẫn đầu
Ngàn quân phấn khích theo sau
Quyết tâm cắt đứt lũ Tàu viện binh
Còn Lý Triện thì tự mình
Hội tướng Đỗ Bí kiểm binh mã liền
Nhằm Trần Trí, đánh trước tiên
Trần Trí bỏ cả trận tiền chạy đi
Lý Triện đuổi đánh tức thì
Tới làng Nhân Mục, sử ghi rõ rằng
Địch toi hơn cả ngàn quân
Bắt Vi Lạng tướng, giống gần trở tay
Đoạn rồi, Lý Triện về ngay
Cùng Văn Xảo đợi quân ngoài Vân Nam
Quân Tàu, bọn chúng vừa sang
Đến cầu Đa Lộc, gặp toàn quân ta
Ngợp trời ba mặt xông ra
Địch kinh, chạy đến thành là Tam Giang
Quân ta băng bám hàng hàng
Vây thành tứ phía, dọc ngang đằng đằng!
Về Trần Trí, sử ghi rằng
Do thua liên tiếp mấy lần trước đây
Lại thêm thất trận lần này
Hắn liền viết một thư ngay, rồi đà
Gửi cho Phương Chính, nói là
Đông Quan thế yếu, mong ra giúp dùm
Được thư, Phương Chính chia quân
Giao cho Thái Phúc lo phần Nghệ An
Hắn thì trực chỉ Đông Quan
Lén lén, lút lút theo đàng bể đi
Vương ta bắt được tin thì
Họp quân, xong lại cấp kì chia ra
Năm tướng ở lại đó là
Lê: Bôi, Ngân, Thận với là Văn Linh
Nghệ An, cho họ điều binh
Còn Vương khi đó, tự mình kéo quân
Đuổi theo Phương Chính tốc thần
Hai cánh thủy bộ như thần băng đi
Đến Thanh Hóa, sử còn ghi
Vương cho quân đánh thành trì Tây Đô
Địch quân hoảng hốt lui vô
Hè nhau cố thủ trong Tây Đô thành
Thành này liệu khó hạ nhanh
Nên Vương quyết định về thành Lỗi Giang
Từ khi Vương đánh Nghệ An
Đánh đâu thắng đấy tiếng vang lẫy lừng
Địch nghe cuống cả tay chân
Thế là bọn chúng cho quân về Tàu
Báo Minh triều biết thật mau
Vua Minh nghe được máu trào sục sôi
Nhưng vì biết chuyện không rồi
Vua Minh bắt buộc phải đòi bá quan
Đại triều, cấp tốc luận bàn
Sau cùng họ cử hai quan tướng là
Mã Anh tham tướng với là
Rằng Chinh di tướng tên là Vương Thông
Trước triều chúng hứa một lòng
Dẹp yên Lê lợi, lập công với triều
Vua Minh lập tức lại điều
Năm mươi ngàn lính trước triều nghênh quân
Trống chiêng, cờ xí rần rần
Theo hai tướng nọ, thêm lần xuất chinh
Thế là năm chục ngàn binh
Hàng hàng lớp lớp, quyết bình An Nam
Không lâu chúng tới Đông Quan
Hội quân được thảy trăm ngàn giương oai
Đồn trại của chúng lúc này
Sử ghi mấy chục dặm dài liền nhau
BÀI VIẾT KHÁC