Nhị Khê, Thường Tín đất là Hà Tây

 Tạm dừng Nguyễn Trãi tại đây

Xem Vương ta khoảng thời này ra sao

Hết năm Canh Tí qua mau(1420)

Đến năm Tân Sửu quãng vào cuối năm(1421)

Tướng Minh lúc đó soạn quân

Tướng này tên Trí họ Trần cho hay

Quyết đánh Ba Lậm đồn này

Trần Trí cho lính đi ngay qua Lào

Rồi hè lại bắt tay nhau

Phối quân hai mặt tiến vào đánh ta

Vương nghe sơ báo, thế là

Họp ba quân lại, bàn qua tình hình

Cuối cùng Vương nói tự tin

Bên kia cho dẫu giặc Minh đông người

Nhưng đường xa mới tới nơi

Chúng ắt mệt mỏi, ta thời đánh ngay

Tất là phá được trận này

Xong ta chuẩn bị bố ngay sẵn sàng

Tới đây, sử lược thêm rằng

Là Vương không biết được quân nước Lào

Đã cùng Minh bắt tay nhau

Giờ xem diễn biến thế nào xảy ra

Trần Trí kéo tới đánh ta

Hẹn quân Lào trước, xông qua hợp về

Lúc đến Minh chỉ một bề

Vương ra lệnh lúc đêm về đánh ngay

Quân ta đêm ấy theo ngài

Xông cướp trại giặc ra tay tốc thần

Trừ đi chúng cả ngàn quân

Lúc này tướng Trí họ Trần giận run!

Hôm sau hắn lệnh đùng đùng

Dốc toàn quân lực thư hùng một phen

Bên đây Vương cũng đã bèn

Bố quân mai phục sẵn ven bên đường

Trí kia giận quá khinh thường

Đốc quân thẳng tiến giáo gươm đằng đằng

Đợi cho Trí lọt vào đăng

Nhất tề ta tấn băng băng cực cùng

Trần Trí hết giận lại run!

Thu quân lập tức hè cùng chạy ngay

Còn quân Lào, nhớ lúc này

Sử rằng đang đánh, lạ thay người Lào

Xưng là binh viện đến mau

Vương không hay biết người Lào dối ta

Nên ngài cho họ kéo qua

Nửa đêm hôm ấy chúng đà ra tay

Tướng ta Lê Thạch vị này

Bị trúng tên, ông chết ngay trận tiền

Quân ta đồng loạt xung thiên

Đánh quân Lào, chúng phải liền tẩu đi

                                         Về Chí Linh Lần Thứ Ba

Nhâm Dần đến, sử có ghi

Vương từ Ba Lậm sau thì kéo qua

Đánh quân Minh ở Quan Gia

Quân Minh cùng với Lào đà phản công

Hợp quân của chúng quá đông

Vương không đánh nổi buộc lòng lui ngay

Ngài về Khôi Sách tại đây

Giặc kia thừa thế bủa vây Vương liền

Bấy giờ tả hữu hậu tiền

Trùng trùng muôn giặc, tấn công liên hồi

Tình hình nguy cấp đến nơi

Vương họp quân, nói mấy lời dưới đây

“Giờ thì bốn mặt địch vây

Phải liều sống chết phen này đánh ra

Không thì chết cả bên ta”

Nói xong, tất cả xông ra mở đường

Địch bị đánh dạt một phương

Ba quân đã mở được đường thoát ra

Sau đó, tất cả chạy qua

Chí Linh núi ấy- lần ba thuở này!

Núi Chí Linh hai tháng dài

Ta cạn lương thực, lúc này ngựa voi

Bị làm thịt cả, thế rồi

Ba quân đều muốn nghỉ ngơi, họ đà

Xin Vương dụng kế tạm hòa

Vương bất đắc dĩ, ngài đà phải sai

Lê Trăn, thay mặt cho ngài

Sang bên kia thuyết để hai bên hòa

Bên Minh, chúng cũng nghĩ là

Mấy năm phải cảnh can qua khắp trời

Nếu hòa cũng được thảnh thơi

Thế là bọn chúng nhận lời của Vương.

Sau đó ta, giặc hai phương

Mỗi bên đều rẽ một đường kéo đi

Vương về Lam Sơn một thì

Bên kia, Trần Trí đôi khi cũng đà

Cho Vương lương thực với là

Ngựa trâu, cá mắm để mà kết thân

Vương nhận nhưng cũng nhiều lần

Đưa vàng bạc, bảo Lê Trăn tạ dùm

Được ít lâu, phía địch quân

Chúng cho bắt giữ Lê Trăn bởi vì

Bọn chúng có sự hồ nghi

Rằng Vương dối chúng sau khi giảng hòa

Vương ta lúc đó cũng đà

Tuyệt giao với chúng rồi qua đất này

Lư Sơn, ngài đóng lại đây 

Hết năm Quý Mão tháng ngày cũng qua

 Giáp Thìn vừa đến Vương đà

Hội ba quân lại xét qua tình hình

Xem nên tiến hoặc thoái binh

Bấy giờ Lê Chích tự tin nói rằng

Nghệ An hiểm yếu mươi phần

Người đông đất rộng nên đưa quân vào

Đánh Trà Long trước, rồi sau

Đem quân quyết đánh vào thành Nghệ An

Được Nghệ An ta sẵn sàng

Đốc quân đánh ngược chiếm toàn Đông Đô

Xem ra dựng được cơ đồ

Coi như thiên hạ cơ hồ trị yên

Vương theo lời Chích đã khuyên

Đem quân tất cả về liền Nghệ An

Tới Nghệ An thì nhớ rằng

Quân ta tiến đánh Ba Căng đồn này

Trong thành tướng giặc là tay

Lương Nhữ Hốt bỏ chạy dài thoát thân

Khi Vương hạ được Ba Căng

Thì ngài lại dẫn ba quân đánh vào

Trà Long định lấy được mau

Nhưng đến Bồ Liệp, Quì Châu nhớ là

Đại quân Minh chặn đánh ta

Với Trần Trí, Phương Chính là tướng Minh

Vương ta lập tức bố binh

Vẫn dùng kế cũ, quân Minh lọt vào!

Ầm ầm phải trái trước sau

Ra tay đồng loạt khác nào cuồng phong

Quân Minh thây chất đầy đồng

Trần Trung tướng giặc đi không có về

Chúng thua tan tác ê chề

Hơn trăm con ngựa cũng về tay ta

Giặc kia bỏ chạy thế là

Vương đem quân đánh đất Trà Long ngay

Nhớ quan tri phủ thành này

Cầm Bành cũng đã bó tay ra hàng

Uy danh Vương lại dội vang

Quân ta càng đánh thế càng thêm hăng

Còn bên giặc cũng nhớ rằng

Lũ này cũng rất kiêu căng ngang tàng

Nhiều lần quân nát thế tan

Nhưng chúng không dám báo sang Minh triều

Thế rồi mọi việc đổi nhiều

Là khi Trần Hiệp được điều sang thay

Trần Hiệp khi biết khi hay

Danh Vương lừng lẫy bên đây nam trời

Trà Long châu ấy bấy giờ

Vương đã chiếm lấy thế thời lừng vang

Kinh hồn Trần Hiệp vội vàng

Viết ngay tờ sớ đưa sang Minh triều

Vua Minh nghe được, thiếu điều

Điên khùng nổi giận giữa triều một khi

Truyền ngay chiếu chỉ phát đi

Lệnh ngay Trí, Chính tức thì về cung

Thấy chúng, ông quở đùng đùng

Rồi lệnh cho chúng phải cùng đem quân

Đánh Vương để chuộc lỗi lầm

Cả hai sợ hãi, chúng tuân lệnh liền

Thế rồi ngày lại tới đêm

Chúng kéo thủy bộ quyết tìm đánh Vương

Lúc đó Vương dưới Nam Phương

Ngài cho chuẩn bị quân lương sẵn sàng

Khi nghe Trí, Chính lại sang

Ngài sai Đinh Liệt soạn ngàn quân ngay

Về Đỗ Gia đóng tại đây

Quyết lòng phải chặn đánh ngay kẻ thù

Vương ta lên đất thượng du

Bên Lam Giang, đất Khả Lưu cũng đà

Bố binh chờ giặc kéo qua

Ta xem diễn biến tiếp ra thế nào

Sử rằng sau đó quân Tàu

Cùng theo Trí, Chính ào ào tấn qua

Quyết tìm diệt cả quân ta

Được tin Vương ở đất là Khả Lưu

Chúng băng lên mạn thượng du

Đóng chật cả đất Khả Lưu nửa vùng

Vương ta lập tức sai quân

Kéo cờ, đánh trống đùng đùng ra oai

Đêm đến thì nhớ là ngài

Cho người đốt lửa giả bày nghi binh

Xong rồi ngài lại thân chinh

Sang sông chỉ đạo bố binh sẵn sàng

Sáng hôm sau, địch tiến sang

Tới Nam Ngạn sông Lam Giang, thế là

Chúng lọt trận địa của ta

Thình lình bốn mặt tiếng la dậy trời

Ta cuồng tấn, địch tả tơi

Tướng Hoàng Thành bị chém rơi mất đầu

Chu Kiệt bị bắt ngay sau

Quân Minh khiếp đảm giẫm nhau nghịt ngùng

Trần Trí phen nữa hãi hùng

Về Nghệ An với bại quân giữ thành

Năm này rồi cũng qua nhanh

Hết năm Ất Tị, nhớ rành tháng giêng

Nghệ An, Vương tiến đánh liền

Đến Thổ Chu huyện sử biên rõ rằng

Bấy giờ đông nghịt người dân

Đưa trâu, đưa rượu rước quân cùng ngài

Họ nói không ngờ ngày nay

Uy nghi nước cũ lúc này rõ ra

Thêm quan tri phủ Ngọc Ma

Chính là Trần Quí kéo qua giúp ngài

Vương liền xuống lệnh nói ngay

“Dân ta đã khổ bấy nay vô cùng

Bây giờ ta lệnh toàn quân

Không được quyền lấy của dân thứ gì

Lệnh này bắt buộc phải thi

Trừ ra của cải một khi của Tàu”

Xong rồi tướng sĩ cùng nhau

Chia quân đi diệt quân Tàu khắp nơi

   Thêm nhiều quân tướng bấy giờ

Xung quanh châu huyện khắp nơi về hàng

Vương ta xốc đánh Nghệ An

Trong thành quân giặc ruột gan rối bời

Cũng may cho chúng bấy giờ

Tướng Minh họ Lý tên thời là An

Tận ngoài biên đất Đông Quan

Đem quân vào cứu theo đàng bể đi

Trần Trí hay được tin thì

Mở cửa thành lệnh ì ì xông ra

Vương vờ chạy đến Đỗ Gia

Dùng binh phục đánh, chúng đà vỡ tan

Trần Trí chạy tít Đông Quan

Lý An khi đó chạy toan về thành

Vương cho quân đuổi thật nhanh

Băng băng tốc tiến vây thành Nghệ An

Tháng năm năm ấy vừa sang

Theo như Vương lệnh, nhớ quan tên là

Đinh Lễ, thống toán quân ta

Cùng nhau trực chỉ đất là Diễn Châu

Quân ta khởi sự đi  mau

Đến Diễn Châu, gặp tướng Tàu là tay

Trương Hùng cũng kéo về đây

Đem thuyền lương tổng vừa đầy ba trăm

Trong thành chúng cũng cho quân

Ào ra để tiếp Trương Hùng vào trong

Đinh Lễ phục binh tấn công

Chiếm cả lương thực chúng trong trận này

Trương Hùng thục mạng chạy ngay

Bị quân ta đuổi tận ngoài Tây Đô

Đinh Lễ cho quân tốc vô

Báo cho Vương biết phải cô Trương Hùng

Vương cho ngay nhị tướng quân

Là Lưu Nhân Chú hợp cùng với ông

Lê Sát quyết chí đồng lòng

Về Đông Quan phối giáp công Trương Hùng

Đông Quan bốn mặt bịt bùng

Quân ta vây chặt Trương Hùng như nêm

Vừa đến tháng bảy, nhớ liền

Quan Trần Nguyên Hãn cùng viên tướng là

Lê Nỗ theo lệnh Vương ta

Đánh ra Thuận Hóa, tiến ra Tân Bình

Đến Bố Chính gặp tướng Minh

Tên Năng xưng họ đình huỳnh là Nhâm

Hai bên giáp chiến ầm ầm

Phục binh ta đánh tướng Nhâm chạy dài

Xong, ta lại được tin hay

Là từ ngoài bể, lúc này Lê Ngân

Đem thêm bảy mấy thuyền quân

Rẽ ào ạt sóng rần rần tới đây

Trần Nguyên Hãn lệnh chia hai

Cánh thủy, cánh bộ đánh ngay Tân Bình

Hạ Tân Bình ông dốc binh

Băng qua Thuận Hóa, giặc kinh hãi hùng

Trần Nguyên Hãn mộ thêm quân

Tinh binh mấy vạn hậu hùng ra oai

Tiến ra bắc rợp cờ bay

Thế quân ta cứ mỗi ngày mỗi tăng

Vương ta lại được ba quân

Tôn “ Đại Thiên Hành Hóa” nhân lúc này

Đại Thiên Hành Hóa thưa ngay

Nghĩa là mọi việc làm thay cho trời

Lại thêm hào kiệt khắp nơi

Cùng theo Vương lệnh, đồng thời về đây

Đến Bính Ngọ, việc thế này

Vương cho quân đánh ra ngoài Đông Đô

Ba quân hết sức nức nô

Chia ra ba cánh ạt ồ đánh ra

Cánh đầu có nhiệm vụ là

Chặn quân Vân Nam, nếu mà chúng sang

Cánh hai, quyết phải chặn đàng

Địch từ Lưỡng Quảng, nếu sang nước nhà

Cánh ba thì đánh thẳng ra

Ngoài Đông Quan đất, quân ta lên đường!

Sử ghi quân tướng của Vương

Tôn dân, trọng luật kỉ cương giữ gìn

Nên dân yêu mến trọn tin

Khắp nơi nô nức, hết mình phò Vương

Lại nghe tin ở chiến trường

Cánh quân thứ nhứt một phương tung hoành

Gặp thù, ta hạ chóng nhanh

Ở bên Tam Đái và thành Quốc Oai

Xong rồi cũng cánh quân này

Cùng tướng Lý Triện băng ngoài Đông Quan

Bên Minh, chúng cũng hai đàng

Cánh theo Trần Trí, kéo sang Ninh Kiều

Cánh còn lại, chúng cho điều

Sang Ứng Thiên để làm liều chống ta

Bên ta Lý Triện đánh qua

Trần Trí chạy đến sông là Ninh Giang

Chợt có tin, giặc đưa sang

Hơn vạn quân, từ Vân Nam tiến vào

Lý Triện liền lệnh như sau

Chia quân ra quyết đối đầu chúng ngay

Cánh một, có nhiệm vụ này

Chặn quân Tàu lại cánh ngoài Vân Nam

Vị tướng được lệnh dẫn đàng

Là Phạm Văn Xảo hiên hang dẫn đầu

Ngàn quân phấn khích theo sau

Quyết tâm cắt đứt lũ Tàu viện binh

Còn Lý Triện thì tự mình

Hội tướng Đỗ Bí kiểm binh mã liền

Nhằm Trần Trí, đánh trước tiên

Trần Trí bỏ cả trận tiền chạy đi

Lý Triện đuổi đánh tức thì

Tới làng Nhân Mục, sử ghi rõ rằng

Địch toi hơn cả ngàn quân

Bắt Vi Lạng tướng, giống gần trở tay

Đoạn rồi, Lý Triện về ngay

Cùng Văn Xảo đợi quân ngoài Vân Nam

Quân Tàu, bọn chúng vừa sang

Đến cầu Đa Lộc, gặp toàn quân ta

Ngợp trời ba mặt xông ra

Địch kinh, chạy đến thành là Tam Giang

Quân ta băng bám hàng hàng

Vây thành tứ phía, dọc ngang đằng đằng!

 Về Trần Trí, sử ghi rằng

Do thua liên tiếp mấy lần trước đây

Lại thêm thất trận lần này

Hắn liền viết một thư ngay, rồi đà

Gửi cho Phương Chính, nói là

Đông Quan thế yếu, mong ra giúp dùm

Được thư, Phương Chính chia quân

Giao cho Thái Phúc lo phần Nghệ An

Hắn thì trực chỉ Đông Quan

Lén lén, lút lút theo đàng bể đi

Vương ta bắt được tin thì

Họp quân, xong lại cấp kì chia ra

Năm tướng ở lại đó là

Lê: Bôi, Ngân, Thận với là Văn Linh

Nghệ An, cho họ điều binh

Còn Vương khi đó, tự mình kéo quân

Đuổi theo Phương Chính tốc thần

Hai cánh thủy bộ như thần băng đi

Đến Thanh Hóa, sử còn ghi

Vương cho quân đánh thành trì Tây Đô

Địch quân hoảng hốt lui vô

Hè nhau cố thủ trong Tây Đô thành

Thành này liệu khó hạ nhanh

Nên Vương quyết định về thành Lỗi Giang

Từ khi Vương đánh Nghệ An

Đánh đâu thắng đấy tiếng vang lẫy lừng

Địch nghe cuống cả tay chân

Thế là bọn chúng cho quân về Tàu

Báo Minh triều biết thật mau

Vua Minh nghe được máu trào sục sôi

Nhưng vì biết chuyện không rồi

Vua Minh bắt buộc phải đòi bá quan

Đại triều, cấp tốc luận bàn

Sau cùng họ cử hai quan tướng là

Mã Anh tham tướng với là

 Rằng Chinh di tướng tên là Vương Thông

Trước triều chúng hứa một lòng

Dẹp yên Lê lợi, lập công với triều

Vua Minh lập tức lại điều

Năm mươi ngàn lính trước triều nghênh quân

Trống chiêng, cờ xí rần rần

Theo hai tướng nọ, thêm lần xuất chinh

Thế là năm chục ngàn binh

Hàng hàng lớp lớp, quyết bình An Nam

Không lâu chúng tới Đông Quan

Hội quân được thảy trăm ngàn giương oai

Đồn trại của chúng lúc này

Sử ghi mấy chục dặm dài liền nhau